از دیدگاه کاردرمانی ذهنی رشد ذهن و شناخت در کودکان چهار مرحله است:

-دوره حسی حرکتی(صفر تا دو سالگی):

در این دوره ذهن کودکان با کمک دست و دهان،گوش و چشم و سایر اندام های حسی حرکتی او به کار می افتد و کودک از طریق حواس هفت گانه و حرکاتی که انجام می دهد خود و جهان اطراف خود را کشف و شناسایی می کند.کارهایی مانند مکیدن سینه مادر، نگاه کردن به رنگ ها و اشیای نورانی ، گوش دادن به صدای مادر و صدای دیگران و همینطور صدای محیط اطراف ، احساس کردن دست ها و بازوهای مادر وقتی در آغوش گرفته می شود و نوازش می شود و دیگر تجارب حسی و حرکتی باعث می شود کودک نسبت به خود و محیط اطرافش آگاهی پیدا کند.دنیای نوزاد مملو از صدا ، نور،گرما،سرما،گرسنگی و سیری است هنوز نه چیزی هست نه فضایی نه زمانی و نه قاعده و اصولی وجود دارد که اشیا را به هم مرتبط سازد.در این دوره کودک هنوز نمی تواند اشیایی که در اطرافش هست را از خود جدا بداند که به همین دلیل می گوییم کودک خود مرکزبین است.تقریبا تا قبل از 10 ماهگی اشیا پیرامون او، برای او حالت دائمی ندارند یعنی اگر سکه ای را به کودک نشان دهید و سپس جلوی او سکه را زیر پتو پنهان کنید کودک نمی تواند آن را پیدا کند و فکر می کند دیگر سکه وجود ندارد ولی تقریبا از یک سالگی به بعد کودک به وجود دائمی اشیا پی می برد و شروع به گشتن می کند و سکه را از زیر پتو بیرون می آورد و یا وقتی کودک مادر و یا پدر خود را نمی بیند فکر می کند آنها دیگر وجود ندارند در واقع کودک بعد از یک سالگی متوجه می شود اگر چیزی دور از دسترس او یا خارج از محدوده حواس او باشد باز هم وجود دارد.کودک در این دوره فکر نمی کند در واقع تفکر کودک زمانی آغاز می شود که زبان را به کار می گیرد و از زبان استفاده می کند.

کودک تا قبل شش ماهگی معمولا از دست و دهان برای شناخت و کشف اشیا استفاده می کند، اشیا را روی میزمی کوبد، صداهای اطراف را با چشم دنبال می کند،بدون صدا لبخند می زند و ناراحتی خود را با گریه بیان می کند.

کودک قبل یک سالگی به شنیدن اسم خودش پاسخ می دهد، اسم اعضای خانواده را تشخیص می دهد،اشیا را به بیرون جعبه می ریزد،وابستگی خاصی به مادر دارد و اضطراب جدایی دارد و دست ها را بالا می برد تا اشیا را بگیرد.

کودک یک ساله تا هجده ماه نحوه کار اشیا و عملکرد اشیا را تا حدودی می فهمد،نام اعضای بزرگ بدن را تشخیص می دهد، از والدین جدا می شود و اسباب بازی هایش را با والدین تقسیم می کند.

کودک هجده ماه تا دو ساله از اشیا مناسب با عملکرد آنها استفاده می کند،از بازی های انفرادی مثل رنگ آمیزی و لگو لذت می برد،در بازی های موازی شرکت می کند،حالت های احساسی مختلف مانند گریه خنده و اخم را درک می کند.

-دوره پیش عملیاتی(دو تا شش سالگی):

در این دوره کودک این توانایی را به دست می آورد که اشیا و وقایع را از حواس و کارهای خود جدا بداند.یعنی جهان کودک دیگر محدود به زمان حال نیست،در واقع هم بود و نبود اشیا و هم حال،گذشته و آینده را می فهمد.مثلا او می تواند به یاد آورد دیروز عمویش را دیده یا فردا قرار است پدرش برای او توپ بخرد. در این دوره کودک از نمادهای مختلف همراه با رشد زبانی استفاده می کند.مثلا یک کودک سه ساله یک تکه چوب را به عنوان یک اسب تلقی می کند و بر آن سوار می شود انگار که اسب سواری می کند که به این بازی،بازی نمایشی گوییم یا اینکه از یک جعبه کوچک به عنوان ماشین استفاده می کند و با آن بازی می کند یا نقش پدر مادر را برای عروسک خود بازی می کند به آنها غذا می دهد و از آنها مراقبت می کند.در این سن نقاشی کشیدن شروع می شود البته مداد را با همه انگشتان و کف دست می گیرند و شروع به خط خطی کردن می کنند و بعد خطوط افقی و عمودی می کشند.کودکان در سه سالگی دایره،در چهار سالگی مربع و در پنج سالگی مثلث می کشند.در این دوره معمولا تخیل و تصورات ذهنی زیادی در کودکان دیده می شود چون کودکان در این دوره هنوز دچار خودمرکزبینی هستند و تصور می کنند رویاها و تخیلات آنها در واقیعت وجود دارند و معمولا کودکان در اواخر این دوره متوجه می شوند جهان ذهنی و جهان واقعی اطراف آنها از همدیگر جدا هستند که این تخیلات بعد از شش سالگی فروکش می کنند و تمام می شوند. در این دوره کودک هنوز قواعد و عملیات ذهنی را کامل متوجه نمی شود و درک نمی کند وقتی شکل ماده ای تغییر کند مقدار آن تغییر نمی کند مثلا اگر آب لیوانی باریک و بلند را داخل لیوان کوتاه و پهن خالی کنیم،کودک متوجه نمی شود که در مقدار آب تغییری ایجاد نشده بلکه فکر می کند آب داخل لیوان پهن و کوتاه از لیوان باریک و بلند کمتر است.از دیگر ویژگی های دوره پیش عملیاتی خود محوری است یعنی کودکان از دیدگاه ها و افکارهای دیگران بی خبرند و فکر می کنند دیگران هم دقیقا مثل آنها فکر می کنند و درک دیگران از محیط به همان صورتی است که آنها محیط را درک می کنند.

-دوره عملیات عینی(هفت تا دوازده سالگی):

این دوره که همزمان با دوره ی دبستان است،کودک بر اساس وقایع و اتفاقاتی که به صورت عینی دیده یا لمس کرده است نتیجه گیری می کند.در این مرحله افکار کودک هنوز به مسائل و وقایعی که عینی هستند محدود می شوند.در اواخر شش سالگی با کمک علائم و نشانه ها می تواند امور مختلف را دسته بندی و طبقه بندی کند،خواندن نوشتن و ریاضیات یاد بگیرد.در این دوره کودک قادر به درک نگهداری ذهنی می شود یعنی متوجه می شود علی رغم تغییر شکل ظاهری در چیزی محتوای آن چیز ثابت می ماند مثل همان لیوان آبی که مثال زدیم.در پایان شش سالگی کودک می تواند درخت ها را در یک گروه،ماشین ها را در یک گروه و حیوانات را در یک گروه دسته بندی می کند.کودکان تا قبل از شش سالگی باید بتوانند از یک تا ده بشمارند.

-دوره عملیات انتزاعی (دوازده سالگی به بعد):

در این مرحله تفکرات نوجوان از واقیعات عینی و محسوس فاصله می گیرد و به صورت انتزاعی در می آید و نوجوان علی رغم دوره های قبلی می تواند به تفکرات خودش بیاندیشد و به مسائل فرضی یا مربوط به آینده و همینطور مسائل اعتقادی علاقه مند می شود.آرمان ها و اهدافی برای خود و آینده اش می سازد.او اکنون می تواند در مقابل افکار و اظهار نظرهایی که مغایر با واقیعت است مخالفت و استدلال کند.