تفاوت اوتیسم با بیش فعالی (ADHD)
اختلال اوتیسم و بیش‌فعالی یا همان ADHD از شایع‌ترین اختلالات رشد عصبی در کودکان هستند. بسیاری از والدین هنگام مشاهده علائمی مثل پرتحرکی، بی‌توجهی یا مشکلات ارتباطی در فرزندشان، نمی‌دانند کودکشان دچار اوتیسم است یا بیش‌فعالی. در این مقاله به‌صورت کامل و علمی اما قابل‌فهم، تفاوت‌های اوتیسم و بیش‌فعالی را بررسی می‌کنیم و روش‌های درمانی مؤثر برای اوتیسم و بیش فعالی را به طور کامل توضیح می دهیم. در واقع هدف ما این است که شما را با موثرترین و بهترین درمان اوتیسم و درمان بیش فعالی که کاردرمانی و گفتاردرمانی می باشد را آشنا کنیم.
اوتیسم چیست؟
اوتیسم (Autism Spectrum Disorder یا ASD) یک اختلال طیف عصبی-رشدی است که بر نحوه ارتباط، تعامل اجتماعی و رفتار تأثیر می‌گذارد.
علائم و نشانه های اوتیسم در کودکان:
- در برقراری ارتباط چشمی مشکل دارند
- تمایل کمی به بازی با دیگران دارند
- رفتارهای تکراری (مثل تکان دادن دست، چرخاندن اشیا، یا تکرار کلمات) نشان می‌دهند
- معمولا دچار اختلالات گفتاری خفیف تا شدید هستند
- ممکن است نسبت به صداها، بوها، طعم ها، نور و لمس حساس باشند
علت اوتیسم:
علت به وجود آمدن اوتیسم معمولا ترکیبی از عوامل ژنتیکی و محیطی (مثل مصرف بعضی داروها، مصرف الکل حین بارداری) است. پژوهش ها نشان داده اند که تغییرات ژنتیکی و عملکرد غیر عادی مغز، در بروز آن نقش مهمی دارد.
بیش فعالی چیست؟
اختلال نقص توجه و بیش‌فعالی یا ADHD یک اختلال عصبی رشدی است که باعث بی‌توجهی، پرتحرکی و رفتارهای تکانشی می‌شود.
علائم و نشانه های بیش فعالی و نقص توجه در کودکان:
- زیاد حرف بزند یا وسط صحبت دیگران بپرد
- توجه و تمرکز پایینی در انجام کارها و فعالیت های ذهنی دارد
- تکان‌های شدید و بی‌قراری داشته باشد
- در انجام تکالیف یا پیروی از دستورالعمل‌ها دچار مشکل شود
- تحمل پایینی دارد و هیجانی رفتار می کند
علت بیش‌فعالی:
علت ADHD معمولاً ترکیبی از ژنتیک، عوامل عصبی و محیطی (مثل زایمان زودرس یا مواجهه با سموم در دوران بارداری) است.
آیا ممکن است کودک هم اوتیسم داشته باشد هم بیش فعالی:
بله، تحقیقات نشان داده‌اند که حدود ۳۰ تا ۵۰ درصد از کودکان دارای اوتیسم، علائم بیش‌فعالی نیز دارند. این موضوع تشخیص را دشوار می‌کند و نیاز به ارزیابی دقیق توسط متخصص کاردرمانی و روانپزشک کودک دارد.
روش تشخیص تفاوت اوتیسم و بیش فعالی:
تشخیص صحیح باید توسط تیمی از متخصصان شامل:
- روانپزشک کودک
- کاردرمانگر
- گفتاردرمانگر
نقش کاردرمانی در درمان اوتیسم و بیش فعالی:
کاردرمانی یکی از مؤثرترین روش‌ها برای بهبود عملکرد کودک در هر دو اختلال است.
کاردرمانی در اوتیسم:
- بهبود اختلالات و مشکلات حسی
- بهبود ارتباط چشمی
- افزایش تحمل حسی (صدا، لمس، نور)
- افزایش مهارت های شناختی و ذهنی
- آماده کردن کودک برای سنجش ورود مدرسه
- بهبود و تقویت مهارت های ارتباطی و اجتماعی
- آموزش مهارت‌های زندگی روزمره
کاردرمانی در بیش‌فعالی:
- بهبود تمرکز و توجه
- افزایش تحمل و کاهش رفتارهای تکانشی
- اصلاح رفتار و کاهش رفتارهای پرخاشگری و لجبازی
- مشاوره و آموزش تکنیک های رفتاری برای والدین
نقش گفتاردرمانی در درمان اوتیسم و بیش فعالی:
گفتاردرمانی در اوتیسم:
- افزایش دامنه واژگان
- آموزش درک مفاهیم اجتماعی و گفتاری
- درمان اکولیلیا یا گفتار تکراری
- بهبود ارتباط غیرکلامی (اشاره، تماس چشمی)
گفتاردرمانی در بیش‌فعالی:
- آموزش مهارت گوش دادن فعال
- بهبود ترتیب گفتار و رعایت نوبت در مکالمه
- کنترل سرعت گفتار
نکات طلایی برای والدین:
- مقایسه نکنید: هر کودک مسیر رشد خود را دارد.
- تشخیص زودهنگام = موفقیت در درمان.
- برنامه‌ریزی منظم جلسات کاردرمانی و گفتاردرمانی.
- محیط آرام و پیش‌بینی‌پذیر در خانه فراهم کنید.
- از تنبیه و برچسب “شیطون” پرهیز کنید.
درمان خانگی برای اوتیسم و بیش فعالی:
- استفاده تمرینات ذهنی شناختی (زیر نظر کاردرمانگر)
- انجام تمرینات حسی (زیرنظر کاردرمانگر)
- محدود کردن استفاده از تلویزیون و موبایل
- تغذیه مناسب (غذاهای دارای امگا ۳ و کم قند) خواب کافی و منظم
تفاوت ارتباط برقرار کردن در اوتیسم و بیش فعالی:
- در اوتیسم، مشکل اصلی در درک احساسات دیگران است و کودک نمی تواند از روی حالات چهره ی دیگران احساسات آنها را متوجه شود و رفتار مناسبی از خود نشان دهد. به عبارت دیگر کودک اوتیسم درگیر مشکلات حسی درونی است و به همین دلیل نمی تواند با دنیای اطراف و دیگران ارتباط خوبی برقرار کند.
- در ADHD، کودک احساسات را درک می‌کند اما نمی‌تواند رفتار خود را کنترل کند. یعنی در بیشتر مواقع به صورت هیجان زده و پر جنب و جوش رفتار می کند و نمی تواند هیجانات خود را در شرایط مختلف کنترل کند.
آینده درمان اوتیسم و بیش فعالی:
با درمان مستمر در کاردرمانی و گفتاردرمانی، بیشتر کودکان پیشرفت چشمگیری نشان می‌دهند. به شرطی که درمان این اختلالات در سنین پایین شروع شود و زمان طلایی درمان از دست نرود زیرا خاصیت انعطاف پذیری مغز در سنین پایین به شدت فعال است و می توان تغییرات خوبی در کودکان ایجاد کرد. بنابراین در صورتی که هر کدام از علامت های بالا را مشاهده کردید، حتما به متخصص کاردرمانی و گفتاردرمانی یا متخصص روانپزشک کودک مراجعه کنید.
اشتباهات والدین:
“بیش‌فعالی یعنی بچه فقط شیطونه.”
در واقع یک اختلال عصبی رشدی است.
“اوتیسم یعنی کودک نابغه است.”
همه کودکان اوتیستیک نابغه نیستند؛ هر کودک ویژگی خاص خود را دارد.
“وقتی حرف نمی‌زنه یعنی بیش‌فعاله.”
تأخیر گفتاری بیشتر نشانه‌ی اوتیسم است.
بهترین زمان مراجعه به کاردرمانی و گفتاردرمانی:
در صورت مشاهده هر یک از علائم زیر:
علائم مشکوک به اوتیسم:
- تماس چشمی کم
- پاسخ ندادن به اسم
- حساسیت نسبت به صداها، نور و لمس
- تاخیر زیاد در گفتار (کودک 2 سالشه ولی هنوز 50 تا کلمه نمی گوید)
- وجود رفتارهای کلیشه ای (بال بال زدن یا تکان دادن سر)
- عدم توجه تمرکز
- پر جنب و جوش بودن و بی قراری
- پر حرف بودن و پریدن وسط حرف دیگران
- تحمل پایین و رعایت نکردن نوبت
- مشکلات رفتاری مانند پرخاشگری، لجبازی و عدم دستورپذیری
بهتر است کودک توسط متخصص کاردرمانی و گفتاردرمانی ارزیابی شود.
نقش والدین در کنار درمان تخصصی:
- جلسات کاردرمانی و گفتاردرمانی را به صورت مستمر شرکت کنید
- تمرینات خانگی را طبق برنامه درمانگر انجام دهید
- کودک را برای پیشرفت های کوچک تشویق کنید
نتیجه گیری:
شناخت دقیق تفاوت اوتیسم و بیش‌فعالی گام اول در مسیر درمان است.
با کمک کاردرمانی تخصصی، گفتاردرمانی هدفمند و همکاری خانواده، می‌توان کیفیت زندگی این کودکان را به‌طور چشمگیری بهبود داد. و آینده ی بسیار بهتری را برای آنها رقم زد. فراموش نکنید که با کاردرمانی و گفتاردرمانی روی آینده کودکان خود بهترین سرمایه گذاری را می کنید.
